Άρθρα

Τι Είναι Το Λεμφοίδημα;

Το λεμφικό μας σύστημα αποτελείται από λεμφαγγεία και λεμφαδένες που διατρέχουν όλο το μήκος του σώματος. Ο ρόλος των λεμφαγγείων είναι να συλλέγουν ένα υγρό που αποτελείται από πρωτεΐνες, νερό, λίπη και απόβλητα των κυττάρων του σώματος, το οποίο ονομάζεται λέμφος. Τα λεμφαγγεία μεταφέρουν αυτό το υγρό (λέμφος) στους λεμφαδένες.

Οι λεμφαδένες φιλτράρουν τη λέμφο απομακρύνοντας τα κυτταρικά απόβλητα και τα ξένα σώματα και επιστρέφουν την «καθαρή» πλέον λέμφο στο αίμα. Αν τα λεμφαγγεία ή οι λεμφαδένες καταστραφούν ή είναι υποπλαστικά ή λείπουν η λέμφος δεν μπορεί να κυκλοφορήσει ελεύθερα εντός του λεμφικού συστήματος. Το αποτέλεσμα είναι η λέμφος να συσσωρεύεται στους μαλακούς ιστούς του σώματος προκαλώντας οίδημα, γνωστό ως λεμφοίδημα, στις πληγείσες περιοχές. Αυτές συνήθως είναι τα χέρια ή τα πόδια (εικόνα 1).

Εικόνα 1. Λεμφοίδημα: Α. κάτω άκρου σε νεαρή γυναίκα (πρωτοπαθές), Β. άνω άκρου μετά μαστεκτομή (δευτεροπαθές)

Υπάρχουν δύο τύποι λεμφοιδήματος:

• Το κληρονομικό λεμφοίδημα, συχνά ονομάζεται και πρωτοπαθές, κατά το οποίο παρατηρείται εκ γενετής έλλειψη των λεμφαγγείων και των λεμφαδένων. Το οίδημα εμφανίζεται συνήθως κατά την εφηβεία και εντοπίζεται στον άκρο πόδα ή τη γαστροκνημία. Μια σπάνια μορφή πρωτογενούς λεμφοιδήματος αναπτύσσεται κατά την βρεφική ηλικία και ονομάζεται νόσος Milroy.
• Το επίκτητο λεμφοίδημα, συχνά ονομάζεται και δευτεροπαθές, κατά το οποίο το λεμφοίδημα είναι αποτέλεσμα τραυματισμού του λεμφικού σας συστήματος και παρουσιάζεται πολύ πιο συχνά από το πρωτοπαθές.

Μερικά άτομα εμφανίζουν το χρόνιο λεμφοίδημα το οποίο μπορεί να διαρκέσει για το υπόλοιπο της ζωής τους και είναι δύσκολο να θεραπευτεί. Τα οιδηματώδη άκρα μπορούν να καταστούν ευάλωτα στις λοιμώξεις. Ακόμη και ένας μικρός τραυματισμός στο δέρμα σας, όπως κόψιμο, εκδορά, τσίμπημα εντόμου ή ακόμη και το πόδι του αθλητή (λύση της συνέχειας του δέρματος στις μεσοδακτύλιες πτυχές και μυκητίαση), μπορεί να προκαλέσει σοβαρή λοίμωξη που ονομάζεται λεμφαγγειίτιδα. Η λεμφαγγειίτιδα προσβάλλει τον συνδετικό ιστό κάτω από το δέρμα. Επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις μπορούν να προκαλέσουν ίνωση του ιστού, κάνοντάς τον πιο επιρρεπή στην αύξηση του οιδήματος και την εμφάνιση νέας λοίμωξης. Η ίνωση αυτή είναι χαρακτηριστικό προχωρημένης μορφής χρόνιου λεμφοιδήματος.

Λεμφοίδημα: Ποια Είναι Τα Συμπτώματα;

Αν ο ασθενής πάσχει από λεμφοίδημα κάτω άκρου ή χεριού μπορεί να μην εμφανίσει άμεσα τα συμπτώματα. Μερικά συμπτώματα παρουσιάζονται 15 ή και περισσότερα χρόνια μετά από έναν τραυματισμό του λεμφικού σας συστήματος. Όταν τα συμπτώματα τελικά εμφανιστούν αυτά μπορούν να είναι:

• Πόνος, αδυναμία, ερυθρότητα, αίσθημα βάρους ή σύσφιξης σε ένα από τα άκρα, στο πόδι ή στο χέρι.
• Μειωμένη ευελιξία στον καρπό σας ή στον αστράγαλο.
• Εντύπωμα των παπουτσιών στον άκρο πόδα.

Λεμφοίδημα: Τι Το Προκαλεί;

Η πιο κοινή αιτία δευτεροπαθούς λεμφοιδήματος είναι η χειρουργική επέμβαση ή η θεραπεία με ακτινοβολίες για ορισμένα είδη καρκίνου, όπως μαστού και όρχεων. Άλλα αίτια είναι η χειρουργική επέμβαση στα αγγεία των άκρων (στα πόδια ή στα χέρια), η λιποαναρρόφηση, καθώς και τα εγκαύματα.

Λεμφοίδημα: Πώς Γίνεται Η Διάγνωση;

Εκτός από το ιστορικό και την κλινική εξέταση (περιλαμβάνει και την μέτρηση της διαμέτρου του προσβεβλημένου άκρου συγκριτικά με το φυσιολογικό) άλλες εξετάσεις, που διενεργεί ο γιατρός για την επιβεβαίωση της διάγνωσης του λεμφοιδήματος ποδιών και χεριών, είναι οι εξής:

• Λεμφοσπινθηρογράφημα, κατά το οποίο ενίεται μια χαμηλή δόση ραδιενεργής ουσίας η οποία σκιαγραφεί τη ροή της λέμφου εντός των λεμφαγγείων.
• Μαγνητική τομογραφία (MRI), η οποία χρησιμοποιεί ραδιοκύματα και μαγνητικά πεδία για την ανίχνευση ειδικών αλλοιώσεων του συνδετικού ιστού που είναι χαρακτηριστικές του λεμφοιδήματος.
• Αξονική τομογραφία (CT), κατά την οποία λαμβάνονται εικόνες των εσωτερικών ιστών μετά από εγκάρσια σάρωση του σώματος με ακτίνες x.
• Η Duplex υπερηχοτομογραφία, η οποία χρησιμοποιεί υψηλής συχνότητας ηχητικά κύματα σε συνδυασμό με τεχνολογία Doppler, με σκοπό τον αποκλεισμό της εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης, κατά την οποία παρουσιάζεται επίσης οίδημα στο σκέλος.

Λεμφοίδημα: Μέτρα Πρόληψης

Αν ο ασθενής βρίσκεται σε κίνδυνο για την εμφάνιση λεμφοιδήματος, μπορεί να λάβει ορισμένα προληπτικά μέτρα. Επίσης, στην περίπτωση ενός ήπιου λεμφοιδήματος, τα παρακάτω μέτρα θα αποτρέψουν την επιδείνωσή του και θα ανακουφίσουν ή θα εξαλείψουν τα συμπτώματα:

• Ο ασθενής πρέπει να καθαρίζει τακτικά το προσβεβλημένο άκρο. Πρέπει, επίσης, να θυμάται να το στεγνώνει καλά και να εφαρμόζει ενυδατική λοσιόν.
• Πρέπει να φοράει πάντα γάντια όταν ασχολείται με τον κήπο ή μαγειρεύει.
• Αν χρειάζεται να ξυρίσει την προσβεβλημένη περιοχή, θα πρέπει να χρησιμοποιήσει ηλεκτρική ξυριστική μηχανή.
• Δεν πρέπει να περπατάει ξυπόλητος.
• Δεν πρέπει να κάθεται σταυροπόδι.
• Δεν πρέπει να μεταφέρει βάρος ή να κρεμάει τσάντες στο προσβεβλημένο χέρι.
• Πρέπει να αποφεύγει τη χρήση ενέσεων ή τη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης στα προσβεβλημένα άκρα.

Λεμφοίδημα: Ποια Είναι Η Θεραπεία;

Δεν υπάρχει ομοφωνία για το ποια είναι η καλύτερη θεραπεία του χρόνιου λεμφοιδήματος. Το πιο σημαντικό σημείο της θεραπείας του είναι η ενεργή συμμετοχή του αρρώστου. Μερικά άτομα ωφελούνται από το λεμφικό μασάζ, με το οποίο γίνεται τόνωση του εξασθενημένου λεμφικού σας συστήματος. Άλλες μέθοδοι θεραπείας περιλαμβάνουν ειδικές ασκήσεις που γίνονται φορώντας κάλτσες συμπίεσης ή επιδέσμους, καθώς και τη χρήση εξωτερικών αντλιών που βοηθούν την κυκλοφορία της λέμφου μέσα στο σώμα σας (εικόνα 2). Η συμμετοχή σας σε ομάδες υποστήριξης ατόμων με λεμφοίδημα μπορεί να τονώσει την ψυχολογία του ασθενή και να του δώσει ορισμένες πρακτικές συμβουλές.

Εικόνα 2. Αντλία διαβαθμισμένης συμπίεσης σκέλους με λεμφοίδημα: Α. κάτω άκρων με το ειδικό «παντελόνι», Β. άνω άκρου με το ειδικό «μανίκι».

Δεν υπάρχει φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος. Φάρμακα χρησιμοποιούνται μόνο για τη θεραπεία καταστάσεων που σχετίζονται με το λεμφοίδημα, όπως για παράδειγμα τα αντιβιοτικά για τις λοιμώξεις οι οποίες μπορούν να επιδεινώσουν ένα λεμφοίδημα.

Η χειρουργική επέμβαση συνίσταται στην αφαίρεση περίσσειας ιστού σε περιπτώσεις που το άκρο γίνει τόσο μεγάλο και βαρύ που δυσκολεύει τον ασθενή στις μετακινήσεις του και πρακτικά τον καθιστά ανάπηρο.

Ο αγγειοχειρουργός – ενδαγγειοχειρουργός Δρ. Ιωάννης Μπέλλος ασχολείται με τη διάγνωση, τη πρόληψη, τη θεραπεία και την έρευνα των λεμφαγγειακών παθήσεων. Μη διστάσετε να πραγματοποιήσετε την επικοινωνία σας μαζί του, ώστε να μάθετε τι είναι το λεμφοίδημα, να ενημερωθείτε για όσα πρέπει να γνωρίζετε και να σας προτείνει το κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο με βάση το πρόβλημά σας.