Διαχωρισμός καρωτίδας και σπονδυλικής αρτηρίας

Τι είναι ο διαχωρισμός των αυχενικών αρτηριών;

Ο εγκέφαλος τροφοδοτείται με αίμα από τέσσερις αρτηρίες. Τις δύο καρωτίδες και τις δύο σπονδυλικές αρτηρίες (από ένα ζεύγος στην κάθε πλευρά του αυχένα μας). Οι καρωτίδες αρτηρίες ψηλαφούνται εύκολα στα πλάγια του λαιμού μας, ακριβώς κάτω από τη γωνία της κάτω γνάθου (σαγόνι). Αντιθέτως οι σπονδυλικές αρτηρίες δεν μπορούν να ψηλαφηστούν και εντοπίζονται στην πίσω πλευρά του αυχένα, κοντά στη σπονδυλική στήλη.

Το τοίχωμα των αρτηριών αποτελείται από τρεις στοιβάδες (χιτώνες) σε στενή επαφή (συνοχή), κάθε μια με διαφορετικό τύπο ιστού και διαφορετική λειτουργικότητα. Ο διαχωρισμός συμβαίνει όταν ό έσω χιτώνας σχίζεται επιτρέποντας στο αίμα να περνά ανάμεσα στους χιτώνες απομακρύνοντάς (διαχωρίζοντάς) τους. Θα μπορούσε κανείς να το παρομοιάσει με το αποτέλεσμα που συμβαίνει σε ένα κομμάτι ξύλου κόντρα πλακέ όταν βραχεί (εμποτιστεί με νερό) και «σκάει».

Ο αυχενικός διαχωρισμός αναφέρεται στο διαχωρισμό σε μια από τις τέσσερις αρτηρίες του αυχένα, καρωτίδες ή σπονδυλικές, ή μπορεί να αναπτυχθεί και σε δύο ή περισσότερες ταυτόχρονα.

Πώς αναπτύσσεται ο αυχενικός διαχωρισμός;

Όπως αναφέρθηκε, ένα σχίσιμο στον έσω χιτώνα της αρτηρίας οδηγεί στη διαφυγή αίματος μέσω αυτού και στην απομάκρυνση των στοιβάδων του αρτηριακού τοιχώματος. Καθώς το αίμα συγκεντρώνεται στο σημείο του διαχωρισμού, οδηγεί στο σχηματισμό θρόμβου και συνεπώς σε μειωμένη παροχή προς τον εγκέφαλο. Αν ο θρόμβος είναι αρκετά μεγάλος μπορεί να περιορίσει σημαντικά την παροχή αίματος και να προκαλέσει εγκεφαλικό. Παρόμοιος κίνδυνος εμφάνισης εγκεφαλικού παρατηρείται και όταν τμήμα του θρόμβου αποκοπεί και με τη ροή αίματος καταλήξει στον εγκέφαλο κόβοντας έτσι την τροφοδοσία του με αίμα.

Αναλόγως με το ποιο σημείο της αρτηρίας διαχωριστεί, μπορεί να δημιουργηθεί μια διόγκωση στο σημείο που το αίμα λιμνάζει. Αυτή η διόγκωση καλείται διαχωριστικό ανεύρυσμα. Αν το σημείο είναι μέσα στον εγκέφαλο μπορεί να είναι πολύ εύθραυστο και να ραγεί προκαλώντας αιμορραγία μέσα στον εγκέφαλο, που ονομάζεται υπαραχνοειδή αιμορραγία. Αν όμως το σημείο είναι στον αυχένα, το διαχωριστικό ανεύρυσμα σπάνια σπάζει, δημιουργώντας όμως συμπτώματα από την πίεση που ασκεί στους γειτονικούς ιστούς.

Ποιά είναι τα συμπτώματα του διαχωρισμού των αρτηριών του αυχένα;

Μερικές φορές το εγκεφαλικό είναι και το πρώτο σύμπτωμα του διαχωρισμού και απαιτεί επείγουσα αντιμετώπιση. Πιο συχνά τα συμπτώματα αναπτύσσονται μέσα σε περίοδο ωρών ή και ημερών, ακόμη και σε ασθενείς με τραυματικής αιτιολογίας διαχωρισμό. Τα συμπτώματα είναι περισσότερο γενικά παρά ειδικά και περιλαμβάνουν:

• πονοκέφαλο,
• πόνο στο λαιμό και το πρόσωπο (ειδικά γύρω από το μάτι),
• διαταραχές στην όραση τύπου διπλωπίας,
• βλεφαρόπτωση,
• αντιληπτό φύσημα από το ένα μας αυτί,
• ή ξαφνική απώλεια της γεύσης και/ή αδυναμία της μιας πλευράς του σωματός μας.

Το εγκεφαλικό, που αποτελεί τον σοβαρότερο κίνδυνο του αυχενικού διαχωρισμού, μπορεί να εγκατασταθεί ώρες, μέρες ή και εβδομάδες από την έναρξη των συμπτωμάτων.

Τι προκαλεί τον διαχωρισμό των αυχενικών αρτηριών;

Ορισμένες παθήσεις, όπως το το σύνδρομο Marfan και Ehlers-Danlos (γεννετικές παθήσεις του συνδετικού ιστού), η ινομυϊκή δυσπλασία ή η αθηροσκλήρωση, αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη διαχωρισμού. Ο διαχωρισμός σε αυτές τις καταστάσεις ονομάζεται «αυτόματος», καθώς συμβαίνει δίχως αναφορά τραυματισμού στον αυχένα ή το κεφάλι.

Άλλες αιτίες αυχενικού διαχωρισμού στον γενικό πληθυσμό αποτελούν τα αμβλέα τραύματα στο λαιμό μετά από αυτοκινητιστικό ατύχημα ή πτώση, από χειρισμούς χειροπρακτικών στον αυχένα, ή από υπερέκταση του λαιμού κατά την γυμναστική ή παίζοντας σπορ. Τέλος, έχει περιγραφεί και μετά από την ανύψωση πολύ βαριών αντικειμένων.

Η υπέρταση και το κάπνισμα αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αυχενικού διαχωρισμού. Επίσης έχει περιγραφεί και μετά από επεμβατικές διαγνωστικές διεργασίες.

Πώς διαγιγνώσκεται ο διαχωρισμός των αρτηριών του αυχένα;

Όταν ένας ασθενής έρθει στον ιατρείο του αγγειοχειρουργού ή στα επείγοντα και αναφέρει οποιοδήποτε από τα συμπτώματα που περιγράφονται παραπάνω, ο αγγειοχειρουργός πρέπει να υποψιάζεται τον διαχωρισμό των αυχενικών αρτηριών. Για την ακριβή διάγνωση αυτής της κατάστασης, ο αγγειοχειρουργός μπορεί να επιλέξει από πολλές διαφορετικές τεχνικές απεικόνισης για να δει πόσο καλά ρέει το αίμα μέσω των καρωτίδων και των σπονδυλικών αρτηριών και εάν υπάρχει σχίσιμο στον έσω χιτώνα.

Η αξονική αγγειογραφία (CTA) αποτελεί την εξέταση εκλογής για τη διάγνωση του διαχωρισμού των αρτηριών του αυχένα. Είναι ένας μη επεμβατικός τύπος απεικόνισης που χρησιμοποιεί τεχνολογία υπολογιστικής τομογραφίας (CT) και ενδοφλέβιο σκιαγραφικό αντίθεσης για να παρέχει μια ακριβή, τρισδιάστατη εικόνα των αρτηριών σε μια οθόνη υπολογιστή.

Η αγγειογραφία μαγνητικού συντονισμού (MRA) είναι μια άλλη, πολύ ακριβής, μη επεμβατική τεχνική απεικόνισης που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάγνωση του διαχωρισμού των αρτηριών του αυχένα. Το MRA χρησιμοποιεί ένα μαγνητικό πεδίο και ραδιοκύματα για να παρέχει εικόνες των καρωτίδων και των σπονδυλικών αρτηριών και μπορεί να εκτελεστεί χωρίς ή με ειδικό τύπο ενδοφλέβιου σκιαγραφικού αντίθεσης.

Εκτός από τη ροή του αίματος, αυτές οι εξετάσεις μπορούν να αναδείξουν αλλαγές στη διάσταση των καρωτίδων και των σπονδυλικών αρτηριών, στο αίμα στο τοίχωμα της αρτηρίας, ανεξάρτητα από το εάν υπάρχει διαχωριστικό ανεύρυσμα ή όχι, και αλλαγές στις δομές που περιβάλλουν το αιμοφόρο αγγείο. Η CTA είναι ιδιαίτερα χρήσιμη επειδή μπορεί να δημιουργήσει εικόνες διατομής του αιμοφόρου αγγείου, που θα δείχνουν το διαχωρισμό των στρωμάτων του τοιχώματος του αγγείου που είναι το χαρακτηριστικό απεικονιστικό σημείο του διαχωρισμού. Αυτές οι εξετάσεις μπορούν επίσης να αξιολογήσουν τον εγκέφαλο και να προσδιορίσουν εάν υπήρξε βλάβη στον εγκεφαλικό ιστό ως αποτέλεσμα του διαχωρισμού.

Η έγχρωμη Doppler υπερηχογραφία (triplex) κερδίζει δημοτικότητα ως χρήσιμο εργαλείο για τον εντοπισμό του αυχενικού διαχωρισμού. Αυτή η τεχνολογία είναι πλέον ευρέως διαθέσιμη στα νοσοκομεία. Ο υπέρηχος Doppler μπορεί να ανιχνεύσει μη φυσιολογική ροή αίματος σε μια διαχωρισμένη καρωτίδα. Το triplex έχει τα πλεονεκτήματα να είναι γρήγορο, μη επεμβατικό και εύκολο στη χρήση στο κρεβάτι του ασθενούς. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, o διαχωρισμός μπορεί να είναι πολύ ψηλά στον αυχένα ή μπορεί να μην φαίνεται καλά με υπερήχους, όπως συμβαίνει με τις σπονδυλικές αρτηρίες.

Καθώς αυτές οι μη επεμβατικές τεχνολογίες απεικόνισης έχουν αναπτυχθεί και βελτιωθεί, η χρήση ψηφιακής αγγειογραφίας για τη διάγνωση του αυχενικού διαχωρισμού έχει μειωθεί σημαντικά. Η ψηφιακή αγγειογραφία χρησιμοποιεί ενδοφλέβιο σκιαγραφικό αντίθεσης και ακτινοβολία για να απεικονίσει τα αιμοφόρα αγγεία. Είναι επεμβατική εξέταση, μπορεί να μην είναι ακριβής όπως οι μη επεμβατικές τεχνολογίες απεικόνισης και έχει 0,5% κίνδυνο επιπλοκών, συμπεριλαμβανομένου ενός εγκεφαλικού επεισοδίου που σχετίζεται με τη διαδικασία.

Πώς αντιμετωπίζεται ο διαχωρισμός των αρτηριών του αυχένα;

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο αυχενικός διαχωρισμός δεν διαγιγνώσκεται παρά μόνο μετά την εμφάνιση εγκεφαλικού επεισοδίου. Σε αυτούς τους ασθενείς, η θεραπεία του εγκεφαλικού για την πρόληψη των μόνιμων αποτελεσμάτων του είναι ο στόχος.

Όταν ένας ασθενής επισκέφτετε τον αγγειοχειρουργό του ή τα επείγοντα ενός νοσοκομείου με συμπτώματα αυχενικού διαχωρισμού χωρίς εγκεφαλικό επεισόδιο, η πρόληψη του εγκεφαλικού είναι ο πρωταρχικός στόχος θεραπείας. Η κατάλληλη θεραπεία για έναν μεμονωμένο ασθενή εξαρτάται από το εάν ο ασθενής έχει μια υποκείμενη διαταραχή όπως η ινομυϊκή δυσπλασία ή σύνδρομο Ehlers-Danlos ή Marfan ή έχει υποστεί τραύμα, πού και πώς συνέβη ο τραυματισμός, και εάν ο ασθενής έχει άλλους τραυματισμούς ή άλλες παθήσεις.

Η θεραπεία πρώτης γραμμής για τον διαχωρισμό των αρτηριών του αυχένα είναι συνήθως αντιαιμοπεταλιακά (όπως η ασπιρίνη) ή αντιπηκτικά φάρμακα για την πρόληψη του σχηματισμού θρόμβων αίματος. Τα αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα όπως η ασπιρίνη ή η κλοπιδογρέλη μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνα τους ή σε συνδυασμό. Εναλλακτικά, μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ηπαρίνη που χορηγείται ενδοφλεβίως ή ενέσιμη μορφή υποδορίως που ακολουθείται από βαρφαρίνη. Αυτά τα φάρμακα αποτρέπουν το σχηματισμό θρόμβων αίματος και έτσι μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία από το εγκεφαλικό επεισόδιο. Δεν υπάρχει ακόμη σαφής ένδειξη ότι η μία κατηγορία φαρμάκων είναι καλύτερη από την άλλη για την πρόληψη σχηματισμού θρόμβων σε ασθενείς με διαχωρισμό καρωτίδας ή σπονδυλικής αρτηρίας. Συνήθως συνταγογραφούνται για τρεις έως έξι μήνες, αλλά ορισμένοι ασθενείς μπορεί να χρειάζονται μεγαλύτερης διάρκεια θεραπεία.

Οι ασθενείς που δεν μπορούν να πάρουν αντιπηκτικά ή αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα ή όσοι συνεχίζουν να έχουν συμπτώματα (όπως διαταραχές της όρασης ή αδυναμία) παρά τα καλά επίπεδα αντιπηκτικού ή αντιαιμοπεταλιακού φαρμάκου στο αίμα τους ή εκείνοι που έχουν πολύ χαμηλή ροή αίματος στον εγκέφαλο λόγω του διαχωρισμού μπορεί να χρειαστούν επέμβαση για να διορθωθεί η διεργασία του διαχωρισμού. Ο αγγειοχειρουργός σας θα εφαρμόσει μια ελάχιστα επεμβατική θεραπεία που θα πραγματοποιηθεί μέσω των αρτηριών σας. Η αγγειοπλαστική (επιδιόρθωση του τεμαχισμένου τμήματος της αρτηρίας με διόγκωση ειδικού μπαλονιού) ή η τοποθέτηση στεντ (ενός μεταλλικού πλέγματος που κρατά την αρτηρία ανοιχτή) είναι δύο ενδαγγειακές τεχνικές που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του αυχενικού διαχωρισμού. Συχνά χρησιμοποιούνται μαζί για να παρέχουν μακροχρόνια θεραπεία.

Πώς μπορώ να αποτρέψω τον διαχωρισμό των αρτηριών του αυχένα;

Εάν έχετε μια υποκείμενη ασθένεια που αυξάνει τον κίνδυνο αυχενικού διαχωρισμού, όπως η ινομυϊκή δυσπλασία ή το σύνδρομο αγγειακού Ehlers-Danlos, είναι σημαντικό να είστε υπό τη φροντίδα ενός αγγειοχειρουργού και να ακολουθείτε τις οδηγίες του. Για τους υπόλοιπους ασθενείς τα μέτρα που μειώνουν τον κίνδυνο καρδιακής νόσου όπως υγιεινή διατροφή, έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, διαχείριση βάρους, άσκηση και διακοπή του καπνίσματος, μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο τραχηλικού διαχωρισμού βελτιώνοντας την υγεία των αρτηριών σας.

Ποια είναι η έκβαση μετά από διαχωρισμό των αρτηριών του αυχένα;

Η θνησιμότητα του αυτόματου διαχωρισμού των αρτηριών του αυχένα είναι μικρότερη από 5%. Ο κίνδυνος μόνιμης νευρολογικής βλάβης από την ασθένεια είναι σημαντικά υψηλότερος. Περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς με αυτόματο αυχενικό διαχωρισμό αναπτύσσουν εγκεφαλικό επεισόδιο, που μερικές φορές καθυστερεί για ώρες ή ημέρες. Παρόλα αυτά, εκτιμάται ότι το 75% των ασθενών με αυτόμματο αυχενικό διαχωρισμό έχουν καλή ανάρρωση.

Μετά το πρώτο επεισόδιο αυχενικού διαχωρισμού, οι ασθενείς έχουν 1% ετήσιο κίνδυνο υποτροπής για τα επόμενα 10 χρόνια. Ο κίνδυνος υποτροπής είναι υψηλότερος τις πρώτες εβδομάδες μετά το αρχικό συμβάν και σε νέους ασθενείς συγκριτικά με τους ηλικιωμένους, αλλά οι νέοι ασθενείς ανταποκρίνονται καλύτερα στη θεραπεία και έχουν καλύτερες προοπτικές. Μερικοί ασθενείς αναφέρουν επίμονο πονοκέφαλο μετά από διαχωρισμό των αρτηριών του αυχένα, που διαρκεί χρόνια μετά το συμβάν.

Τα άτομα που πάσχουν από αυχενικό διαχωρισμό θα πρέπει να βρίσκονται υπό στενή αγγειοχειρουργική παρακολούθηση και να επαναλάβουν τη CTA, ή MRA αρκετούς μήνες αργότερα για να επανεκτιμηθεί η εξέλιξη, επίλυση ή σταθερότητα του διαχωρισμού. Επίσης ο αγγειοχειρουργός σας μπορεί να σας προτείνει να τροποποιήσετε ορισμένες από τις δραστηριότητές σας, όπως το πρόγραμμα άσκησής σας, για να αποφύγετε δράσεις που ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο μελλοντικών συμβάντων (όπως ανύψωση βαρών). Τέλος, οι ασθενείς που πάσχουν από αυχενικό διαχωρισμό μπορεί να χρειαστεί να ελεγχθούν για αγγειακή νόσο και σε άλλα μέρη του σώματος.

Ο αγγειοχειρουργός-ενδοαγγειοχερουργός Δρ.Ιωάννης Μπέλλος με μεγάλη εμπειρία στην αντιμετώπιση των αρτηριακών παθήσεων, αποτελεί τον ιδανικό γιατρό για να σας συμβουλεύσει υπεύθυνα και να σας κατευθύνει σε ένα εξατομικευμένο πλάνο θεραπείας. Μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί του για να κλείσετε το ραντεβού σας.