Τι είναι η εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση;

Ο ρόλος των αρτηριών είναι να φέρνουν πλούσιο σε οξυγόνο αίμα από την καρδιά σας στο υπόλοιπο σώμα σας και των φλεβών να επιστρέφουν το φτωχό σε οξυγόνο αίμα πίσω στην καρδιά σας. Το σώμα σας έχει τριών ειδών φλέβες.

• Τις επιφανειακές (επιπολής) φλέβες που βρίσκονται αμέσως κάτω από το δέρμα,
• τις εν τω βάθει φλέβες που βρίσκονται ανάμεσα στις μυϊκές ομάδες, καταλήγουν στη κάτω κοίλη φλέβα, τη μεγαλύτερη φλέβα του σώματός σας, η οποία με τη σειρά της καταλήγει στην καρδιά σας.
• και τις διατιτρώσες φλέβες (στα κάτω άκρα) που συνδέουν τις επιπολής φλέβες με τις εν τω βάθει. 

Εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση (ΕΒΦΘ) ονομάζεται η δημιουργία θρόμβου σε μία από τις εν τω βάθει φλέβες σας (εικόνα). Συνήθως η ΕΒΦΘ συμβαίνει στην πύελο, το μηρό, τη γαστροκνημία, και σπανιότερα στα χέρια σας, το στήθος ή άλλες περιοχές του σώματός σας.

Η ΕΒΦΘ θεωρείται σοβαρή πάθηση που χρήζει άμεση θεραπεία γιατί μπορεί να οδηγήσει στην πιο σοβαρή επιπλοκή της που είναι η πνευμονική εμβολή (ΠΕ). Στην ΠΕ ένας θρόμβος που έχει σχηματιστεί στις εν τω βάθει φλέβες σας αποσπάται και με την αιματική ροή καταλήγει στους πνεύμονες (εικόνα). Εκεί εμποδίζει τον εμπλουτισμό του αίματος με καθαρό οξυγόνο και έτσι οδηγεί σε υπερκόπωση της καρδιάς και των πνευμόνων. Η ΠΕ θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του ασθενούς και σε περιπτώσεις μαζικής ΠΕ οδηγεί στο θάνατο μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Ποια είναι τα συμπτώματά της;

Μερικές φορές είναι δύσκολο να αναγνωρίσεις τα συμπτώματα της ΕΒΦΘ, καθώς οι μισές περιπτώσεις είναι ασυμπτωματικές. Τα συμπτώματα εξαρτώνται από την περιοχή εντόπισης του θρόμβου και το μέγεθός του. Αυτά περιλαμβάνουν:

• οίδημα,
• ευαισθησία,
• πόνο στα κάτω άκρα που μπορεί να επιδεινώνεται κατά τη βάδιση ή την ορθοστασία,
• αίσθημα θερμότητας και
• αλλαγή της φυσιολογικής χροιάς του δέρματος που μπορεί να γίνεται μπλε ή κόκκινο.

Από τι προκαλείται;

Η παθοφυσιολογία της νόσου βασίζεται στη κλασική τριάδα του Virchow: στάση του αίματος, τραυματισμός του αγγειακού τοιχώματος και υπερπηκτικότητα του αίματος, με την πρώτη να αποτελεί το συχνότερο αίτιο ανάπτυξης ΕΒΦΘ. Μειωμένη φλεβικη ροή ή λίμναση του αίματος εντός των φλεβών συμβαίνει όταν δεν είστε σε θέση να κινητοποιηθείτε για μεγάλα χρονικά διαστήματα (π.χ κατακεκλιμένοι άρρωστοι). Ορισμένες ειδικές αιτίες ΕΒΦΘ περιλαμβάνουν:

• Μείζονες χειρουργικές επεμβάσεις στο ισχίο, γόνατο, γαστροκνημία, κοιλιά, ή θώρακα.
• Κάταγμα ισχίου ή κάτω άκρων
• Υπερατλαντικά αεροπορικά ταξίδια (ονομάζεται και σύνδρομο οικονομικής θέσης γιατί δεν διατίθεται αρκετός χώρος σε αυτά τα καθίσματα ώστε να μπορείτε να κινείτε τα κάτω άκρα σας).
• Κληρονομικές διαταραχές της πήξης του αίματός σας (σύνδρομα υπερπηκτικότητας), και
• Καρκίνος

Αν και είναι αλήθεια ότι οι πτήσεις με αεροπλάνο αυξάνουν τον κίνδυνο για ΕΒΦΘ, συμβαίνει πολύ σπάνια. Οι περισσότερες ΕΒΦΘ παρατηρούνται σε ενδονοσοκομειακούς αρρώστους.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου για ΕΒΦΘ αποτελούν η παχυσαρκία, το ιστορικό καρδιακού επεισοδίου, το εγκεφαλικό επεισόδιο, η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, ο θηλασμός, η εγκυμοσύνη, η χρήση αντισυλληπτικών χαπιών, η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου.

Οι περισσότερες ΕΒΦΘ αφορούν τα κάτω άκρα, αν και όλο και πιο συχνά αναγνωρίζονται ΕΒΦΘ που αφορούν το άνω ημιμόριο του σώματός σας. Παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες ανάπτυξης ΕΒΦΘ στο άνω ημιμόριο είναι:

• Η μακροχρόνια παραμονή κεντρικών φλεβικών γραμμών στο άνω ημιμόριο του σώματος. Ο καθετήρας μπορεί να ερεθίσει το φλεβικό τοίχωμα, ενεργοποιώντας έτσι το μηχανισμό πήξης και άρα να οδηγήσει στο σχηματισμό θρόμβου.
• Για τον ίδιο λόγο η τοποθέτηση βηματοδότη ή η εμφύτευση μόνιμου απινιδωτή.
• Η εντόπιση καρκίνου κοντά σε φλέβα, και
• Η πραγματοποίηση έντονων επαναλλαμβανόμενων δραστηριοτήτων με τα χέρια σας. Αυτού του είδους ΕΒΦΘ είναι σπάνιες και παρατηρούνται σε αθλητές όπως της άρσης βαρών, της κολύμβησης και του μπέιζμπολ.

Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση της εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης;

Εκτός από το λεπτομερές ιστορικό και την κλινική εξέταση, η τελική διάγνωση της ΕΒΦΘ τίθεται με τη Duplex υπερηχοτομογραφία (triplex) ή με τη φλεβογραφία.

Το triplex χρησιμοποιεί υψηλής συχνότητας κύματα και μας επιτρέπει να μετράμε τη ταχύτητα ροής του αίματος εντός των φλεβών και συγχρόνως απεικονίζει τη δομή της φλέβας και αρκετές φορές τον ίδιο το θρόμβο.

Η φλεβογραφία γίνεται με την βοήθεια ακτίνων x και με την έγχυση σκιαγραφικής ουσίας, επιτρέποντας την απεικόνιση των φλεβών και πολλές φορές του ίδιου του θρόμβου εντός αυτών. Σήμερα, σπάνια χρησιμοποιείται.

Ποια είναι η θεραπεία της εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης;

Η θεραπεία της ΕΒΦΘ είναι κυρίως συντηρητική. Μπορεί επίσης να απαιτηθεί η χρήση ελάχιστα επεμβατικής μεθόδου και πολύ σπάνια της κλασικής χειρουργικής.

Ο ακρογωνιαίος λίθος της συντηρητικής θεραπείας της ΕΒΦΘ είναι η αντιπηκτική αγωγή είτε με τη μορφή της μη κλασματοποιημένης ηπαρίνης, ή των από το στόμα κουμαρινικών αντιπηκτικών ή τέλος των χαμηλού μοριακού βάρους ηπαρινών (ΧΜΒΗ). Συνήθως, λαμβάνετε κλασική ηπαρίνη (ή ΧΜΒΗ) για πέντε έως επτά ημέρες. Μετά από αυτό, θα πάρετε ένα αντιπηκτικό χάπι (Sintrom ή Warfarin), συνήθως για 6 μήνες. Κατά τη διάρκεια του χρόνου που λαμβάνετε το χάπι, ο αγγειοχειρουργός σας θα σας ζητήσει να κάνετε εξετάσεις αίματος ανά τακτά χρονικά διαστήματα για να βεβαιωθεί ότι τα επίπεδα του αντιπηκτικού σας είναι επαρκείς για την πρόληψη σχηματισμού θρόμβου και όχι πολύ υψηλά για να προκαλέσουν αιμορραγία (η σημαντικότερη επιπλοκή των αντιπηκτικών). Τα αντιπηκτικά εμποδίζουν το αίμα σας να δημιουργήσει νέους θρόμβους, δεν μπορούν όμως να διαλύσουν έναν ήδη σχηματισμένο θρόμβο. Τα τελευταία  χρόνια είναι διαθέσιμα τα νέα γενιάς από του στόματος αντιπηκτικά όπως Eliquis (abixaban), Pradaxa (dabigatran) και Xarelto (rivaroxaban), που σε σχέση με τα κουμαρινικά έχουν το πλεονέκτημα να μην επηρεάζονται από το είδος διατροφής και να μην απαιτούν αιματολογικές εξετάσεις για παρακολούθηση. Χρήζουν όμως της ίδιας προσοχής και χρήσης βάσει των ενδείξεων, λόγω παρόμοιου κινδύνου αιμορραγιών.

Εάν ο αγγειοχειρουργό σας κρίνει ότι πρέπει να διαλυθεί ο ήδη σχηματισμένος θρόμβος, τότε πρέπει να σας κάνει θρομβόλυση. Κατά την θρομβόλυση, ο αγγειοχειρουργός προωθεί έναν ειδικό καθετήρα διαμέσου του θρόμβου και από τον καθετήρα αυτό πραγματοποιεί την έγχυση του ειδικού θρομβολυτικού φαρμάκου (ελάχιστα επεμβατική μέθοδος). Η θρομβόλυση παρουσιάζει μεγαλύτερο κίνδυνο για αιμορραγικές επιπλοκές (π.χ αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο) συγκριτικά με τα αντιπηκτικά. Συνήθως, η θρομβόλυση συστήνεται όταν υπάρχει μεγάλος κίνδυνος για πνευμονική εμβολή ή όταν η εντόπιση του θρόμβου είναι στα άνω άκρα.
Σπάνια θα χρειαστεί ο αγγειοχειρουργός σας να αφαιρέσει χειρουργικά το θρόμβο. Αυτού του είδους θεραπεία της ΕΒΦΘ συστήνεται όταν υπάρχει μια εκτεταμένη θρόμβωση των φλεβών των κάτω άκρων και των λαγονίων που δεν ανταποκρίνεται στις προηγούμενες μεθόδους θεραπείας και οδηγεί σε μία κλινική κατάσταση που ονομάζεται κυανή και λευκή επώδυνος φλεγμονή. Σ’ αυτή την περίπτωση μπορεί σύντομα να αναπτυχθεί φλεβική γάγγραινα στο πόδι οδηγώντας σε ακρωτηριασμό και θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο τη ζωή του ασθενούς.

Άλλη μια ειδική και ελάχιστα επεμβατική μέθοδος είναι η τοποθέτηση φίλτρου κάτω κοίλης φλέβας, η οποία σχετίζεται με την πνευμονική εμβολή και πραγματοποιείται όταν υπάρχουν ορισμένες σαφείς ενδείξεις (π.χ αδυναμία λήψης αντιπηκτικών). Με αυτή τη μέθοδο, ο αγγειοχειρουργός σας τοποθετεί το ειδικό φίλτρο στην κάτω κοίλη φλέβα (τη μεγαλύτερη φλέβα του σώματός σας) με τη βοήθεια ενός καθετήρα και μετά από παρακέντηση εν τω βάθει φλέβας του ποδιού σας ή του τραχήλου σας.

Έναν σημαντικό βοηθητικό ρόλο στη θεραπεία της ΕΒΦΘ παίζουν οι ελαστικές κάλτσες διαβαθμισμένης συμπίεσης, που βοηθούν στη μείωση του οιδήματος και αποτρέπουν τη λίμναση του αίματος εντός των φλεβών.

Μέτρα πρόληψης της εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης

Οι γιατροί γνωρίζουν ότι τα ποσοστά ΕΒΦΘ στους χειρουργημένους ασθενείς είναι υψηλά. Για το λόγο αυτό, αν προγραματίζεται κάποιου είδους χειρουργική επέμβαση, μπορεί να σας συστήσουν μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες μεθόδους πρόληψης ΕΒΦΘ:

• Τη λήψη αντιπηκτικών πριν και αμέσως μετά το χειρουργείο σας, ειδικά σε ορθοπεδικά χειρουργεία ολικής αρθροπλαστικής ισχίου ή γόνατος. Μπορεί επίσης ο θεράπων ιατρό σας να σας χορηγήσει αντιπηκτικά σε περίπτωση καρδιακού επεισοδίου ή αν χρειαστεί να νοσηλευτείται για άλλες σοβαρές παθήσεις.
• Να σας τοποθετήσουν στα πόδια σας κατά τη διάρκεια του χειρουργείου μια ειδική συυσκευή που μοιάζει με παντελόνι και συμπιέζει ρυθμικά τα πόδια σας διατηρώντας τη ροή του αίματος εντός των φλεβών σας κατά τη διάρκεια πολύωρων επεμβάσεων.
• Τη χρήση ελαστικών καλτσών συμπίεσης που προλαμβάνουν τη στασιμότητα του αίματος
• Την κινητοποίησή σας ή τη πραγματοποίηση φυσικοθεραπείας κυρίως στα κάτω άκρα (παθητική γυμναστική) το συντομότερο δυνατόν μετά το χειρουργείο.