Τι είναι η αποφρακτική αρτηριακή νόσος άνω άκρων;

Ο ρόλος τω αρτηριών σας είναι να μεταφέρουν αίμα πλούσιο σε οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες από την καρδιά στο υπόλοιπο σώμα (εικόνα 1). Όταν μία από τις αρτηρίες μεταξύ του θώρακα και της άκρας χείρας σας, που είναι υπεύθυνες για την αιμάτωση του άνω άκρου, παρουσιάσει κάποιο κώλυμα, καταλήγει σε μειωμένη αιμάτωση και παροχή οξυγόνου στο χέρι. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται αποφρακτική αρτηριακή νόσος των άνω άκρων.

Εικόνα 1. Οι αρτηρίες του άνω άκρου

Ποια είναι τα συμπτώματά της και από τι προκαλείται;

Αν και η αποφρακτική αρτηριακή νόσος των άνω άκρων μπορεί να εγκατασταθεί γρήγορα, συνήθως έχει αργή εξέλιξη και επιδεινώνεται σε μεγάλο χρονικό διάστημα. Εάν πάσχεται από ήπια μορφή της νόσου, ενδέχεται να μην παρατηρήσετε κανένα σύμπτωμα. Καθώς όμως η νόσος προάγεται, μπορεί μετά από δραστηριότητα με τα χέρια σας να αισθανθείτε πόνο και, αν γίνει πιο σοβαρή, να αναπτύξετε έλκη ή γάγγραινα στα άνω άκρα σας. Γάγγραινα ονομάζουμε την κατάσταση κατά την οποία οι ιστοί νεκρώνονται επειδή δεν λαμβάνουν αρκετό οξυγόνο και αίμα.

Όπως και σε άλλα είδη περιφερικής αρτηριακής νόσου, η κύρια αιτία της αποφρακτικής αρτηριακής νόσου των άνω άκρων είναι η αθηροσκλήρωση, που σημαίνει σκλήρυνση των αρτηριών. Φυσιολογικά, το εσωτερικό τοίχωμα των αρτηριών σας (ενδοθήλιο) είναι ομαλό και απρόσκοπτο, με τα χρόνια όμως μπορεί να σχηματίσει μια ανώμαλη προβολή που ονομάζεται αθηρωματική πλάκα. Η πλάκα αυτή αποτελείται από χοληστερόλη, ασβέστιο και ινώδη ιστό. Στην αθηροσκλήρωση, οι αρτηρίες στενεύουν ή αποφράσουν, καθώς η αθηρωματική πλάκα των τοιχωμάτων τους αυξάνεται.

Το πιο σύνηθες αρχικό σύμπτωμα είναι η διαλείπουσα χωλότητα (ΔΧ), που είναι δυσφορία ή πόνος στα χέρια σας τη στιγμή που τα χρησιμοποιείτε και υφίεται όταν σταματά κάθε δραστηριότητα των μυών των άνω άκρων σας. Δραστηριότητες που προκαλούν ΔΧ, εκτός από χειρονακτικές εργασίες και μεταφορά βάρους, μπορεί να είναι και κάποιες απλές όπως το κτένισμα ή το πλύσιμο των μαλλιών σας, ή η ανάταση των χεριών σας. Μπορεί να μην αισθάνεστε πάντα τον πόνο, αλλά αντ’ αυτού να νιώθετε σφίξιμο, βαρύτητα, κράμπες ή αδυναμία στα χέρια σας.

Άλλα συμπτώματα της αρτηριακής αποφρακτικής νόσου των άνω άκρων είναι πόνος στα δάκτυλα, ευαισθησία των χεριών σας στο κρύο, αλλαγή χροιάς δέρματος των δακτύλων σε μπλέ ή ωχρό, και η έλλειψη αρτηριακού σφυγμού στον καρπό σας ή το βραχίονα.

Με την επιδείνωση της νόσου μπορεί να παρατηρήσετε ωχρό ή μπλε και δροσερό το δέρμα των χεριών σας, αργή ανάπτυξη των νυχιών και των τριχών στα χέρια, έλκη στα δάκτυλα και τελικά γάγγραινα στον βραχίονα ή την άκρα χείρα σας (εικόνα 2).

Εικόνα 2. Ισχαιμικές αλλοιώσεις ονυχοφόρου φάλαγγας 3ου, 4ου, 5ου δακτύλου λόγω απόφραξης της ωλένιας αρτηρίας.

Νοσήματα που προκαλούν αποφρακτική αρτηριακή νόσο των άνω άκρων

Άλλες παθήσεις, εκτός της αθηροσκλήρωσης, που σχετίζονται με την αποφρακτική αρτηριακή νόσο των άνω άκρων, και είναι αρκετά σπάνιες είναι:

• Νόσος Buerger, είναι φλεγμονή των μικρών αιμοφόρων αγγείων και των νεύρων στα χέρια και στα πόδια που προσβάλλει συνήθως άνδρες καπνιστές.
• Νόσος Takayasu, μία αυτοάνοση (δηλ. το ανοσοποιητικό σας σύστημα επιτίθεται σε όργανα ή ιστούς του σώματός σας γιατί τα αναγνωρίζει ως ξένα) πάθηση που προσβάλλει κυρίως νεαρές Ασιατικής καταγωγής.
• Νόσος Raynaud, κατά την οποία τα χέρια σας είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στο κρύο και τα δάκτυλά σας γίνονται κατά σειρά μπλε, λευκά και κόκκινα αν εκτεθούν σε κρύο περιββάλον ή αν βρίσκεστε σε ψυχολογική φόρτιση.
• Άλλες αυτοάνοσες παθήσεις όπως ο λύκος, το σκληρόδερμα και η ρευματοειδής αρθρίτιδα.
• Το Σύνδρομο Θωρακικής Εξόδου (Thoracic Outlet Syndrome), σε μερικές περιπτώσεις σχετίζεται με επαναλαμβανόμενες κινήσεις του χεριού, όπως η ρίψη της μπάλας στους επαγγελματίες παίκτες του μπέιζμπολ.
• Τα κρυοπαγήματα, η ακτινοθεραπεία (π.χ. για καρκίνο μαστού) και η επαναλαμβανόμενη κάκωση που σχετίζεται με ορισμένα επαγγέλματα όπως μαραγκοί, οικοδόμοι (κάκωση του θέναρος από τη χρήση σφυριών) ή χειριστές κομπρεσέρ (κακώσεις των αγγείων από τις επαναλαμβανόμενες δονήσεις των χεριών).

Μια ιδιαίτερη και πιο συχνή αιτία είναι η εμβολή, κατά την οποία ένας θρόμβος που αποσπάται από την περιοχή σχηματισμού του (π.χ. καρδιά) έρχεται με την κυκλοφορία και ενσφηνώνεται σε μία από τις αρτηρίες των άνω άκρων προκαλώντας άμεση διακοπή της κυκλοφορίας (επείγουσα κατάσταση για τη βιωσημότητα του σκέλους).

Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση;

Είναι πιο πιθανό να πάσχετε από αποφρακτική αρτηριακή νόσο των άνω άκρων αν καπνίζετε και είστε άνω των 60 ετών.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου αποτελούν η υψηλή χοληστερόλη, η υψηλή αρτηριακή πίεση και ο σακχαρώδης διαβήτης.

Εκτός από το ιστορικό σας (θα σας ρωτήσει και για τη συχνότητα, τη διάρκεια και τη θέση εντόπισης των συμπτωμάτων) ο αγγειοχειρουργός θα σας εξετάσει κλινικά. Θα μετρήσει την αρτηριακή σας πίεση και στα δυο σας χέρια. Θα ψηλαφήσει τον σφυγμό σας, που σε περίπτωση νόσου θα είναι εξασθενιμένος ή θα λείπει παντελώς. Επίσης, με το στηθοσκόπιο θα ακροαστεί τις αρτηρίες των άνω άκρων σας για την παρουσία τυχόν φυσημάτων που δημιουργούνται, όταν το αίμα ρέει μέσα από μια στενωμένη αρτηρία. Αν με την κλινική εξέταση ο αγγειχειρουργός έχει την υποψία ότι πάσχεται από αποφρακτική αρτηριακή νόσο των άνω άκρων, μπορεί να σας ζητήσει να κάνετε ορισμένες πιο εξειδικευμένες εξετάσεις, όπως:

• Μέτρηση τμηματικών αρτηριακών πιέσεων κατά μήκος του άνω άκρου (στο βραχίονα, στο αντιβράχιο, στον καρπό και στα δάκτυλα).
• Duplex υπερηχογάφημα (Triplex) των αρτηριών των άνω άκρων.
• Απλή ακτινογραφία θώρακος ή και τραχήλου.
• Αξονική τομογραφία (CT) ή και αξονική αγγειογραφία (CTA).
• Μαγνητική αγγειογραφία (MRA).
• Ψηφιακή αγγειογραφία.

Ποιοι μεθόδοι θεραπείας υφίστανται;

Η θεραπεία σας για την αποφρακτική αρτηριακή νόσο των άνω άκρων θα εξαρτηθεί από την υποκείμενη αιτία, καθώς και τη θέση και σοβαρότητα των στενώσεων ή αποφράξεων. Η συνταγογράφηση φαρμάκων μπορεί να βοηθήσει τη νόσο Raynaud. Εάν έχετε νόσο Buerger, η διακοπή του καπνίσματος είναι η πιο σημαντική θεραπεία.

Μερικοί αγγειοχειρουργοί χρησιμοποιούν την έγχυση τοπικών αναισθητικών φαρμάκων για να μπλοκάρουν ορισμένα από τα νεύρα των άνω άκρων, διαδικασία που λέγεται μπλοκ συμπαθητικού. Εάν η διεργασία αυτή σας ανακουφίζει από τα συμπτώματα, τότε ο αγγειοχειρουργό μπορεί να σας προτείνει τη συμπαθεκτομή των γαγγλίων κατά μήκος του αυχένα. Η αυχενική συμπαθεκτομή γίνεται χειρουργικά ή μερικές φορές με την έγχυση ειδικών χημικών ουσιών. Με τη διαδικασία αυτή διακόπτεται η συμπαθητική νεύρωση των αρτηριών σας που είναι υπεύθυνη για τον σπασμό τους.

Όταν μια κεντρική αρτηρία του χεριού σας είναι σημαντικά στενωμένη, ο αγγειοχειρουργός μπορεί να την αντιμετωπίσει με αγγειοπλαστική. Κατά τη διαδικασία της αγγειοπλαστικής (μπορεί να γίνει ταυτόχρονα με την αγγειογραφία που γίνεται για την επιβεβαίωση της στένωσης) ένας μακρύς, λεπτός, εύκαμπτος σωλήνας, που ονομάζεται καθετήρας, εισάγεται από μια μικρή παρακέντηση και καθοδηγείται μέσα από τις αρτηρίες σας προς το στενωμένο αγγείο. Εκεί, ένα ειδικό μπαλόνι που συνδέεται με τον καθετήρα διαστέλλεται επανηλειμμένα αν χρειαστεί. Το μπαλόνι ωθεί την αθηρωματική πλάκα ενάντια στα τοιχώματα των αρτηριών σας, διευρύνοντας έτσι τον αυλό του αγγείου σας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να τοποθετηθεί στη συνέχεια στη περιοχή της αγγειοπλαστικής ένας μικρός μεταλικός νάρθηκας (stent) για να τη διατηρήσει ανοικτή. Το stent παραμένει μόνιμα στην αρτηρία. Μετά την αγγειοπλαστική, το αίμα ρέει πια ανεμπόδιστα μέσα από την αρτηρία σας.

Για πιο εκτεταμένες αποφράξεις μπορεί να χρειαστεί χειρουργική αποκατάσταση, όπως η ενδαρτηρεκτομή ή η παράκαμψη (bypass) της βλάβης. Κατά την ενδαρτηρεκτομή ο αγγειοχειρουργός κάνει μία τομή στο αγγείο και αφαιρεί την αθηρωματική πλάκα από το εσωτερικό του τοίχωμα. Έτσι ανοίγει ο αυλός της αρτηρίας και αποκαθίσταται η ροή του αίματος μέσα από αυτόν. Κατά την παράκαμψη ο αγγειοχειρουργός παρακάμπτει όλο το μήκος της αποφραγμένης αρτηρίας με την παρεμβολή ενός συνθετικού ή φλεβικού μοσχεύματος.

Αν η αιτία της απόφραξης της μασχαλιαίας αρτηρίας σας είναι το σύνδρομο θωρακικής εξόδου, η θεραπεία μπορεί να είναι μόνο η χειρουργική αφαίρεση μιας υπεράριθμης αυχενικής πλευράς ή η διατομή των σκαληνών μυών, μέτρα που αρκούν για την αποσυμπίεση της αρτηρίας.

Η καλύτερη επιλογή της θεραπείας εξαρτάται από πολλές παραμέτρους, όπως η γενική σας κατάσταση, η αιτία, η θέση εντόπισης και το ποσοστό της στένωσης. Ο αγγειοχειρουργός θα σας συστήσει και εξηγήσει την καλύτερη θεραπεία για την περίπτωσή σας.

Γενικά προληπτικά μέτρα της αθηροσκληρώσεως

Αν και πολλές είναι οι διαθέσιμες θεραπείες για την αποφρακτική αρτηριακή νόσο των άνω άκρων, ωστόσο ίαση δεν υπάρχει.

Γι’αυτό οι αλλαγές στον τρόπο ζωής βοηθούν στο να διαχειριστείτε τους παράγοντες κινδύνου της νόσου και περιλαμβάνουν:

• Διακοπή του καπνίσματος
• Συντήρηση του ιδανικού σωματικού σας βάρους
• Διατροφή με τροφές χαμηλές σε κορεσμένα λιπαρά και θερμίδες
• Έλεχγος των επιπέδων χοληστερόλης και λιπιδίων στο αίμα σας
• Άσκηση και βάδισμα τακτικά, για παράδειγμα περπάτημα για τουλάχιστον 30 λεπτά τρεις φορές την εβδομάδα.

Ο αγγειοχειρουργός-ενδαγγειοχειρουργός Δρ. Ιωάννης Μπέλλος θα σας προτείνει υπεύθυνα το κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο με βάση το μέγεθος του προβλήματός σας. Μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί του.